Sad powołuje syndyka w celu przeprowadzenia likwidacji majątku dłużnika. Po ogłoszeniu upadłości zadaniem syndyka jest by niezwłocznie objąć majątek upadłego, zarządzać nim, zabezpieczyć go przed zniszczeniem, uszkodzeniem lub zabraniem go przez osoby postronne oraz przystąpić do jego likwidacji czyli spieniężenia, pozwalającego na wykonanie planu podziału (spłaty wierzycieli). W tym celu syndyk może żądać od organów administracji rządowej i samorządu terytorialnego potrzebnych informacji dotyczących majątku upadłego, a także może złożyć wniosek o poszukiwanie majątku upadłego przez komornika (z ograniczeniem do poszukiwania w bazach danych, do których komornik ma dostęp.

W sprawach dotyczących masy upadłości syndyk dokonuje czynności w imieniu własnym na rachunek upadłego. Syndyk nie odpowiada za zobowiązania zaciągnięte w sprawach dotyczących masy upadłości, odpowiada natomiast za szkodę wyrządzoną na skutek nienależytego wykonywania swoich obowiązków.

Podstawowe zadania syndyka w postępowaniu upadłościowym

1. Zawiadomienie o upadłości poprzez:
   • zawiadomienie tych wierzycieli, których adresy są znane na podstawie ksiąg upadłego, a także komorników prowadzących postępowania egzekucyjne przeciwko upadłemu oraz małżonka dłużnika,
   • zawiadomienie banków i instytucji, z którymi upadły zawarł umowę o udostępnienie skrytki sejfowej albo złożył pieniądze lub inne przedmioty,
   • zawiadomienie placówek pocztowych, które mają obowiązek doręczać syndykowi adresowane do upadłego przesyłki pocztowe.
2. Obowiązki w zakresie likwidacji masy upadłości:
   • obowiązek sporządzenia spisu inwentarza i oszacowania masy upadłości oraz sporządzenia planu likwidacyjnego (syndyk składa sędziemu-komisarzowi spis inwentarza wraz z planem likwidacyjnym w terminie trzydziestu dni od dnia ogłoszenia upadłości),
   • sprzedaż majątku upadłego,
   • sporządzenie listy wierzytelności, nie później niż w terminie dwóch miesięcy od upływu okresu przewidzianego do zgłaszania wierzytelności,
   • składanie sędziemu-komisarzowi – w terminach przez niego wyznaczonych, przynajmniej co trzy miesiące – sprawozdania z czynności oraz sprawozdania rachunkowego z uzasadnieniem,
   • po wykonaniu ostatecznego planu podziału funduszów masy upadłości złożenie sprawozdania ostatecznego obejmującego sprawozdanie z czynności oraz sprawozdanie rachunkowe.

Rola syndyka w postępowaniach sądowych i administracyjnych

Po ogłoszeniu upadłości wszelkie postępowania sądowe, administracyjne lub sądowo – administracyjne dotyczące masy upadłości mogą być wszczynane i prowadzone wyłącznie przez syndyka albo przeciwko niemu.

Postępowania te syndyk prowadzi na rzecz upadłego, lecz w jego imieniu. Jako że z chwilą ogłoszenia upadłości upadły traci prawo zarządu swoim majątkiem to syndyk przejmuje ten zarząd a tym samym upadły traci uprawnienie do występowania w charakterze strony.

Postępowania sądowe zawiesza się do czasu wstąpienia syndyka do sprawy.

Odpowiedzialność syndyka za swoje działania

Syndyk jest obowiązany podejmować działania z należytą starannością, w sposób umożliwiający optymalne wykorzystanie majątku upadłego w celu zaspokojenia wierzycieli w jak najwyższym stopniu, w szczególności przez minimalizację kosztów postępowania.

Sędzia-komisarz upomina syndyka, który nie wykonuje albo nienależycie wykonuje swoje obowiązki. W przypadku istotnego uchybienia albo braku poprawy w wykonywaniu obowiązków mimo upomnienia, sędzia-komisarz nakłada na syndyka grzywnę w wysokości od 1000 zł do 30 000 zł, biorąc pod uwagę stopień oraz wagę uchybienia. W przypadku rażącego uchybienia lub braku poprawy w wykonywaniu swoich obowiązków mimo nałożonej grzywny lub w przypadku niewykonania wybranych obowiązków, o których mowa w ustawie – Prawo upadłościowe, mimo wezwania do ich spełnienia, w terminie tygodnia sąd odwołuje syndyka.

Wynagrodzenie syndyka

Wynagrodzenie syndyka stanowi sumę pięciu części składowych, zależnych od: sumy wypłaconej wierzycielom w ramach wykonania planów podziału, liczby pracowników zatrudnianych w dniu ogłoszenia upadłości, liczby wierzycieli biorących udział w postępowaniu, czasu trwania postępowania oraz stopnia trudności postępowania i jego efektywności – w granicach od dwukrotności do dwustusześćdziesięciokrotności podstawy wynagrodzenia (przez którą rozumie się przeciętne miesięczne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku w trzecim kwartale roku poprzedniego, ogłoszone przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego.

Wynagrodzenie jest przyznawane przez Sąd upadłościowy w odrębnym postanowieniu.

Zmiana syndyka

Sąd zmienia syndyka na jego wniosek albo na podstawie uchwały rady wierzycieli. Sąd zmienia syndyka w przypadku cofnięcia albo zawieszenia syndykowi praw wynikających z licencji doradcy restrukturyzacyjnego, a jeżeli syndykiem jest spółka – w przypadku cofnięcia albo zawieszenia praw wynikających z licencji doradcy restrukturyzacyjnego wspólnikom ponoszącym za zobowiązania spółki odpowiedzialność bez ograniczenia całym swoim majątkiem albo członkom zarządu reprezentującym taką spółkę. W przypadku śmierci syndyka albo utraty przez niego pełnej zdolności do czynności prawnych albo jeżeli w składzie organów spółki będącej syndykiem zachodzą braki uniemożliwiające jej działanie, sąd stwierdza wygaśnięcie funkcji syndyka.